Het lijkt op het eerste gezicht ongelofelijk, dat een
daad zowel goed als verkeerd kan zijn, zowel recht als onrecht. Maar
wanneer we zien dat de zondigheid van een daad niet in de daad zelf ligt,
maar in haar relatie met diegenen die erin worden betrokken, is het niet
moeilijk om te zien, hoe welke gegeven actie dan ook, zowel goed als
slecht kan zijn. We kunnen bijna iedere denkbare daad in twee
tegengestelde omgevingen plaatsen en haar transformeren van een misdaad in
iets wat aanbevelenswaardig is, en vice versa. Omstandigheden
verschaffen het morele kleed van menselijke activiteiten. Het eten van
fruit wordt vaak aangeprezen als zijnde goed voor de gezondheid. En dat is
het normaal gesproken ook. Toch was dit het dat ziekte in de wereld
introduceerde!
Geen daad is zonde in zichzelf. Onder bepaalde condities
kan het juist zijn. In andere gevallen is het verkeerd. Een kus is
gewoonlijk veel meer dan juist, maar de kus van Judas valt onder de
gemeenste van alle misdaden. De moraliteit van een daad ligt niet in de
handeling maar in zijn relatie tot degenen die erbij betrokken worden.
Zonde is relatief, niet absoluut.
Het is geen zonde voor de overheid om te doden, hoewel
het vaak de straf is voor dezelfde daad. Er is geen essentieel verschil
tussen een executie en een moord. Beiden definiëren een gewelddadige dood.
Maar in het ene geval wordt het gedaan met de benodigde autoriteit; in het
andere geval is het een tarten van de wet van een land.
De grote doctrine van rechtvaardiging bestaat in het
omgeven van onze zonden met een goddelijke omgeving waarin ze niet louter
bedekt worden of door de vingers gezien, maar werkelijk omgevormd
in rechtvaardige daden die voor de balie van het universele recht zullen
worden gehandhaafd. Hoe zou het anders kunnen zijn? Geen aardse rechter
kan een misdaad zuiveren, of een misdadiger vrijspreken, of rechtvaardigen
wat hij gedaan heeft, tenzij de omstandigheden van de zaak het waarborgen.
Maar zo'n tribunaal kan een zaak niet door een uitspraak rechtvaardig
maken, want het kan de omstandigheden die de misdaad begeleiden niet
aanpassen of veranderen.
Een concreet geval komt in me op terwijl ik dit schrijf.
Een groot aantal jaren geleden ontving een veroordeelde de gave van God na
zijn veroordeling. We zullen aannemen dat hij schuldig was aan doodslag.
In ieder geval, hij werd ter dood veroordeeld. Een ieder die met de genade
van God vertrouwd is zou natuurlijk verlangen iets te doen om zulk een man
van de straf te redden. Ik zou graag in staat zijn iemand te
rechtvaardigen die alreeds gerechtvaardigd voor God is.
Hoe kan dit worden gedaan? Als het dode slachtoffer tot
het leven kon worden teruggebracht en zijn tijdelijke dood voor hem
werkelijk als nuttig bewezen kon worden alsook voor iedereen die erbij
betrokken was, zou zelfs een aardse rechter zijn beslissing herzien.
Waarom iemand veroordelen voor het doen wat op het goede voor die ander
uitliep, zelfs als zijn eigen motief slecht was en de ogenschijnlijke
effecten rampzalig? Ongeacht hoe diep een mens een ander kan haten, hoe
erg het kwaad hij de ander probeert aan te doen, als hij in zijn boze
opzet niet slaagt of door een iemand voor een ander karretje wordt
gespannen, kan geen aardse rechtbank hem veroordelen voor de bedoelde
misdaad. De mens is de speelbal van omstandigheden en omstandigheden zijn
de dienstknechten van God.
Zo is het dat God deze daad zal afhandelen. Als het
slachtoffer, op één of ander manier, tot het leven werd teruggebracht, zou
de aanklacht niet ontvankelijk worden verklaard. Dit is precies wat God
zal doen. Hij zal hem uit de dood opwekken, en aldus de aanklacht van
moord overtuigend te niet doen. Als de zaak werd herzien tot een poging om
te kwetsen, zou het slachtoffer zelf voor vrijspraak pleiten als het
feitelijk in goed zou resulteren. De God die de kracht heeft om de doden
op te wekken staat niet machteloos in de kleinere zaken van het leven. Deze
afschuwelijke daad, die volgens elke menselijke maatstaf de dood verdiend,
wordt uit de boekrol van het hooggerechtshof van het universum
gewist.
Naast het kruis van Christus, geeft het verhaal van Jozef
ons het helderste zicht op de functie van zonde in Gods plan en
illustreert hoe een lafhartige en wrede daad gerechtvaardigd kan worden,
wanneer deze wordt gezien in het licht van Zijn opzet. Jozef's broers
wisten niets van de hongersnood die zou komen. Ze hadden niet het minste
verlangen om de dromen te vervullen die de lievelingsbroer hun heer zou
maken. In feite wensten ze de mogelijkheid van de vervulling te voorkomen.
Dus beraamden ze hem te doden.
Maar dit kwam niet overeen met de opzet van God, dus
legde Hij het in het hart van Ruben om Jozef te redden, in de hoop hem tot
zijn vader terug te brengen. Maar omdat dit ook niet in harmonie met Gods
plan was, zond Hij de Midianieten en verhinderde het met Juda, die een
kleine winst uit de transactie wist te slaan. Zo werd Jozef verkocht naar
Egypte. Is dit niet een vuil en verdrietig toneel van zonde? Samenspannen
om hun eigen vlees en bloed te doden vanwege zijn dromen! En werkelijk
twintig zilverlingen aanvaarden voor de lieveling van hun vaders hart!
Jozef smeekte hen en vreesde voor zijn ziel, maar ze
wilden niet luisteren (Gen. 42:21). Jacob, hun vader, scheurde zijn
kleren, deed een rouwgewaad om zijn heupen, rouwde vele dagen om zijn zoon
en weigerde getroost te worden. "Ik zal rouwend afdalen tot het
onwaarneembare naar mijn zoon." Zo weende zijn vader over hem. En later,
toen ze Benjamin naar Egypte mee wensten te nemen, bracht zijn hart de
klaagzang voort die één van de meest trieste in de annalen van zonde is:
"Mijn zoon zal niet met u heengaan, want zijn broeder is dood, en hij is
alleen achtergelaten: als hem ongeluk overkomt op de weg die gij gaat, dan
zult gij mijn grijze haar met verdriet in het onwaarneembare doen
neergaan".
Hoe tragisch de consequenties van deze zonde in de ogen
van Jacob waren kan worden gezien vanuit zijn eigen woorden. "Mij
hebben jullie beroofd: Jozef is niet, Simeon is niet, en Benjamin wilt gij
meenemen: al deze dingen zijn tegen mij" (Gen. 42:36-38).
Zo was het ogenschijnlijk ook. En zo komt het
ogenschijnlijk tot ons wanneer tragische dingen in ons leven sluipen en
ons hulpeloos achterlaten. Alles lijkt tegen ons te zijn, terwijl,
als we slechts Gods gedachten zouden kennen, we zouden zien dat alles
voor ons is.
Er is een gezegende toekomst waarvoor al onze
beproevingen een voorbereiding zijn. Nee, zelfs de zonden van mensen zijn
materiaal in Zijn handen waarmee hun redding wordt uitgewerkt. Een God Die
Zijn doeleinden slechts kan volbrengen en Zijn schepselen slechts kan
zegenen wanneer ze Hem gehoorzamen en in harmonie met Zijn onthulde
plannen blijven, zou in deze boze eon nauwelijks mogelijkheden hebben om
te werken, en zou ten onder gaan in zonde en rebellie. Het is de
heerlijkheid van Gods wijsheid om Zijn argeloze vijanden voor Zijn opzet
te gebruiken, en hun tegenstand aan te wenden om Zijn plannen te
begunstigen.
Hoe triomfantelijk groet Jozef zijn broeders! Wat een
wonderbaar inzicht in Gods wegen werd hem geschonken! In plaats van wrok
te koesteren voor hun behandeling van hem, in plaats van hen te
veroordelen voor hun wrede gedrag, stelt hij hen gerust. "Welnu daarom
wees niet bedroefd, noch boos bij uzelf, dat gij mij hierheen verkocht
hebt: want God zond me voor u uit om uw leven te bewaren" (Gen.
45:5).
Hier hebben we de goddelijke kant van de zonde, die,
uiteindelijk, de werkelijke waarheid ervan is. Ogenschijnlijk waren
zijn broers "verantwoordelijk" voor deze verbanning naar Egypte. Maar
zouden ze geweten hebben dat dit slechts de vervulling van zijn dromen
verder zou helpen, zouden ze nooit hebben gedaan wat ze deden. Hun
motieven waren volledig verkeerd. Hun zonde was afschuwelijk. Maar hun
daad was feitelijk goed. Zij was zo goed dat God het als Zijn eigen daad
opeist.
En omdat zijn broeders niet geheel waren getroost,
herhaalde Jozef de
grote waarheid: "God zond me voor u uit om u een nageslacht op aarde te
bewaren, en uw levens te redden door een grote verlossing. (vergl. S.V.)
Dus het was niet u die mij hierheen zond, maar God ...." Het
lijkt erop neer te komen dat, als Jozef niet naar Egypte werd gezonden,
hun levens in de hongersnood verloren waren gegaan, Egypte zelf bezweken
zou zijn, en de landen tevergeefs om voedsel zouden hebben gevraagd. Al de
beloften aan Abraham en aan Isaac en aan Jacob zouden hebben gefaald als
Jozef niet naar Egypte was gegaan (Gen. 45:7,8).
Bestaat er een andere daad in het leven van de
aartsvaders die van zulk vitaal belang voor hun welzijn, of zo essentieel
voor Gods heerlijkheid is, als deze zonde? Welke goede daad van hen kan de
vergelijking met de heilzame gevolgen ervan doorstaan? De wonderbare
waarheid springt er helder en scherp uit. Het zenden van Jozef naar
Egypte was in feite Gods daad, absoluut noodzakelijk voor hun redding.
Toch was precies dezelfde daad ogenschijnlijk een afschuwelijke misdaad
tegen God en tegen Jozef en tegen hun vader Jacob.
Als zonde deed het Jozef ogenschijnlijk groot onrecht aan
en scheen het Jacob van zijn geliefde zoon te beroven. Als daad van God
maakte het Jozef de redder van de wereld en bewaarde Jacob en al zijn
zonen en hun families voor uithongering.
Dit alles lijkt erop alsof we zonde lofprijzen, alsof we
zouden zeggen "Laat ons het kwade doen dat het goede mag komen." In
werkelijkheid is het precies het tegenovergestelde. In de praktijk
voorkomt het zonde. Telkens wanneer genade en wijsheid van onze Redder God
wordt verheerlijkt, willen mensen dat niet meer. Wie wel zo denken maken
misbruik van Zijn liefde als zij het al zouden geloven. Maar wanneer het
hun harten aangrijpt verliezen ze elk verlangen voor de losbandigheid die
het verondersteld wordt te geven. Hun verbazing over Zijn wijsheid onthult
de dwaasheid van iedere poging van hun kant om zonde te
rechtvaardigen, en ze hebben de neiging niet om Hem voor de rechtbank te
laten verschijnen.
Het effect van deze waarheid op de toekomst is
onbeschrijfelijk groots. Eeuwige, onherstelbare, almachtige zonde is een
voorstelling die zo verschrikkelijk is, dat het de geestelijke gezondheid
bedreigt van een ieder die het in ernstige overweging neemt. Maar zelfs
als we Gods kracht en vermogen zien om de zonde aan te kunnen, stellen de
meesten van ons het in ons denken voor als een onuitwisbare vlek op het
universum. We stellen ons voor dat het kwade effect ervan eeuwig zal
blijven hangen, en dat we met verdriet en berouw erop terug zullen kijken
dat het ooit werd toegestaan de schepping binnen te treden.
Zo een donkere wolk zal in de voleinding bij ons de lucht
niet verduisteren. Zonde betekent nu berouw en lijden, en het is goed dat
het dat doet. Maar dan zullen niet sommige zonden, maar alle zonden
gerechtvaardigd worden. Zij zal niet, zoals bij de verkoop van Jozef naar
Egypte, de mensheid redden van een hongersnood van fysiek voedsel, maar
van dat grotere gemis, onwetendheid van God, en hen een realisatie geven
van de ontzettende kracht en wonderbare wijsheid die Zijn onvervaarde
liefde ten dienste staan.
Dit eenvoudige verhaal verschaft het antwoord op de
moeilijkheid die sommigen ervaren in het geloven dat God kwaad doet (geen
zonde) om het goede te kunnen bereiken. We worden vaak beschuldigd dat we
leren dat "we het kwade zouden moeten doen opdat het goede moge komen"
(Rom. 3:8). Hier hebben we een kwade daad die veel goeds teweeg bracht.
Maar we erkennen dat dit goede louter werd verkregen door de directe
werking van God. Los daarvan zou de zonde van Jozef's broers niets dan
lijden en dood hebben gebracht.
Wij zouden geen kwaad moeten doen en op blind
toeval vertrouwen om het tot goed te keren. Het lijkt voor een mens
onmogelijk om kwaad te doen en niet te zondigen. Hij heeft geen bestuur of
controle over een daad als deze eenmaal heeft plaatsgehad. Zelfs een goede
daad, gedaan met de beste bedoelingen, kan leiden tot een ramp. Alles wat
we kunnen doen is ons handelen aan de hand van God toevertrouwen, Die
alleen in staat is hen tot een gelukkige uitkomst te leiden.
Maar zullen we God aldus beperken? Paulus sprak over
ons, niet over Hem. Dat God kwaad doet wordt zo vaak in de
Schriften verteld dat we ons voelen alsof we ons moeten verontschuldigen
om te blijven staan op een zo duidelijk feit dat er zo dik bovenop ligt.
Niettemin lijken
anderen te denken dat we Hem lasteren wanneer we Zijn woorden geloven
(2 Kon. 6:33, Neh. 13:18, Jer 19:3; 21:10; 32:42; 36:3,31 39:16;
40:2; 42:17; 44:2,11; Klaagl. 3:38; Eze. 14:22; Mic. 1:12). En iedereen
die er nauwkeurig aandacht aan schenkt zal zien dat, wanneer Hij
kwaad doet, het goede er altijd uit voort komt. Al het kwaad dat Hij over
Israël bracht was goed en voor hun welzijn.
Er is heel wat te doen over de zonde van het afwijzen van
Gods Woord. Zelfs zijn er die zouden betwijfelen of eeuwige pijniging op
niemand behalve "Christus afwijzers" van toepassing is. Sir Robert
Anderson was er één van. We mogen er zeker van zijn dat koppigheid of
hardnekkigheid één van de meest fatale der zonden is. Maar de Schriften
maken niet de indeling die de theologie heeft gepoogd te maken, die een
groot aantal moeilijkheden opwerpt. Hoeveel licht moet een mens hebben
voor hij een afwijzer is? Als hij één heldere evangelie-boodschap hoort is
dat genoeg? Wat is een "heldere" evangelie boodschap? Sommige van de
"heidenen" hebben nooit van Christus gehoord. Als ze van Hem "horen",
maakt dat hen dan verkiesbaar voor eeuwige marteling, of moeten ze een
bepaalde formule horen om eeuwig verdoemd te zijn?
In welke belachelijke bochten moeten we ons wringen
wanneer we ons wagen aan een theologisch onderzoek! In de Schriften, is de
hoeveelheid licht niet de vraag. Alle mensen hebben enig
licht, en van allen worden verklaard dat ze koppig of hardnekkig zijn. Dit
is, als we dat mogen opmerken, het grootste kwaad onder de zon. Toch
aarzelt God niet te verklaren dat Hij dit over hen bracht. "Want
God besluit allen tezamen onder hardnekkigheid ...." (Rom. 11:32). In hun
eigen bewustzijn, denken ze natuurlijk dat ze het recht hebben om te
denken als ze verkiezen. Het is niet in overeenstemming met Gods opzet dat
ze zich bewust zouden zijn van Zijn bestuur. Waarom nu wordt dit kwaad
gedaan? "Opdat Hij Zich over allen zou ontfermen" (Rom. 11:32).
Jozef's broers deden kwaad, maar God bestemde het tot het
goede. Wij doen kwaad, doch God zal het omzetten in goed. Ja, zelfs als we
zondigen, is de genade nog overvloediger. Maar
we zondigen niet om verdere schenkingen van genade te bekoren, evenmin
zouden we kwaad moeten doen in de al te innige verwachting dat het op het
goede zal uitlopen. Zoals we zullen laten zien, hebben kwaad en zonde hun
grenzen, voorbij welke ze niet zullen reageren tot het welzijn van het
schepsel of de heerlijkheid van God.
Hoe dwaas zouden Jozef's broers hebben gehandeld als ze
geredeneerd hadden zoals sommigen van ons vandaag doen! Dan zouden ze
gezegd hebben, "Als het zo'n grote zegen tot gevolg had om Jozef in de put
te gooien en hem in slavernij te verkopen, waarom hem dan nu niet
vermoorden en misschien zal het nog beter uitwerken dan onze vorige
zonde". Hoe dwaas zou dat geweest zijn! Maar dit is precies het verschil
tussen te geloven dat God kwaad kan doen en het goede eruit kan
ontplooien, en te zeggen "Laat ons het kwade doen dat het goede kan
komen."
De eerste tijd zouden Jozef's broers met gemengde
gevoelens van berouw en vreugde terugkijken op hun behandeling van hem.
Verdriet en berouw vanwege hun eigen zonde, voor het lijden van Jacob en
Jozef. Vreugde voor hun redding van de hongerdood, voor de teruggave van
Jacobs lang verloren zoon en voor zijn verheerlijking. Maar wanneer ze
zich realiseren dat God hun daad rechtvaardigt door het de bron van zegen
te maken, niet alleen voor henzelf maar ook voor Jacob en Jozef, zou alle
berouw verdwijnen, hoewel het hun veroordeling van henzelf zou doen
toenemen.
De behandeling van Jozef door zijn broers is een dierbaar
beeld van de dood en opstanding van de Zoon van God. Jozef's broers doden
hem niet werkelijk, evenals Abraham Isaac niet werkelijk doodde, maar in
beide gevallen was er de intentie van het hart, en dat is het wat telt
voor God. De broers verbeelden de natie die Christus bloed op hun hoofden
bracht. Jacob vertegenwoordigd de Vader, en Jozef de Zoon.
Het moet worden opgemerkt dat de enigen die onrechtmatig
leden vanwege deze zondedaad, degenen zijn die haar niet pleegden. Jacob
had geen hand in deze misdaad, toch leed hij van de gevolgen ervan. Het
verlies van zijn zoon veroorzaakte een hartenpijn die slechts zwakjes
herinnert aan de vreselijke afgrond die de Vader en Zijn Geliefde op
Golgotha zou scheiden.
In Jozef zien we de lijdende Redder. Verre van enig deel
in de zonde van zijn broeders, hij is het vlekkeloze slachtoffer die het
meest van allen lijdt. Maar zijn lijden is voor hun zonde, niet voor die
van hemzelf. En dit is essentieel voor de rechtvaardiging van zijn
broeders, want het is louter door zijn ellende dat God het gelukkige
resultaat uitwerkt, die hun daad zuivert. Ze worden niet gerechtvaardigd
door de blinde ongevoelige krachten van voorzienigheid die gebeuren om de
normale resultaten van zonde tegen te werken. Zij worden bevrijd van alle
schuld door het plaatsvervangend lijden van Jozef, die de consequenties
van hun zonde niet verdiende, maar wel doorstond.
Zij verdienden verbanning van het huis van hun vader:
Jozef droeg het. Zij verdienden hun vrijheid te verliezen: Jozef kwijnde
weg binnen gevangenismuren. Zij verdienden te lijden: Jozef verdroeg
het.
Dus laten we vrijelijk erkennen dat er een tijdelijk
element van onrechtvaardigheid bestaat wat Jozef betreft. De broers konden
nooit ook maar iets doen om zijn lijden te rechtvaardigen. Als God zijn
broers kan rechtvaardigen moet Hij eveneens iets doen om Zichzelf te
rechtvaardigen met betrekking tot Jozef.
Vandaar dat Jozef wordt verheven tot de tweede plaats in
Egypte. Het lijden van Jozef leidt tot de rechtvaardiging van God in het
leggen van de last van hun zonde op hem. Hoeveel hij ook geleden mag
hebben in de put en in de gevangenis, hoe gelukkig moet hij geweest zijn
om de redder van zijn familie te worden! En toen alles achter de rug was,
zou hijzelf de eerste zijn om God te rechtvaardigen voor de zielesmart en
ellende die zoveel zegening met zich meevoerde.
Aldus zien we dat de zonde van de mensheid
gerechtvaardigd kan worden door het lijden van een Redder, en de
ogenschijnlijke onrechtvaardigheid aan de Redder wordt volledig
gecompenseerd door God Zelf door Hem de hoogste plaats aan zij rechter
hand toe te kennen.
Huidige theologische uitdrukkingen hebben veel gedaan om
ons begrip van de "verzoening doen*" naar beneden te trekken.
De term "verzoening doen*" zelf, zo vrijelijk gebruikt, verraad
de geestelijke armoede van degenen die het gebruiken. In dit beeld zou
gezegd kunnen worden dat het lijden van Jozef, zijn afwezigheid van zijns
vaders huis de zonde van zijn broers voor een tijd heeft bedekt of
verborgen. Maar wat is dat vergeleken met de onthulling van de zonde en
zijn rechtvaardiging? Er zijn fasen waarin deze grotere genade precies het
tegenovergestelde van "verzoening doen*" is.
*
atonement: De oudtestamentische wijze van verzoening doen of
verzoening bewerken door middel van bedekking met behulp van
bloed
De economische opvatting over "verzoening doen" verruilt
zo veel lijden voor zoveel zonde. Van Christus wordt gezegd dat Hij
"plaatsvervangend in onze plaats" stierf. Het werd niet nodig geacht te
verklaren hoe één Man in die hoeveelheid kan lijden, of hoe er iets meer
dan een louter negatieve ontsnapping van het gericht uit zo'n "transactie"
kan komen. De dood van Christus was niet in onze plaats. Het juiste
voorzetsel is niet anti, INPLAATS-VAN, maar
huper, OVER, ten behoeve van.
Als Jozef had geleden in de plaats van zijn broeders, zou
dat niet alleen een grote onrechtvaardigheid voor hem zijn, maar het zou
zijn broeders in het land hebben gelaten, gedoemd tot uithongering, zij
zouden er geen zier beter op zijn geworden dan voor zij zondigden. Maar
aangezien hij, onder de leidende hand van God, leed voor hen,
leidde het niet louter tot een vrijlating van de straf van hun zonde, maar
tot een grote uitredding van het grote kwaad dat hen allen boven het hoofd
hing. Door zijn beproevingen werden zij gerechtvaardigd en werd hij
verheerlijkt en zij in hem.
Och, dat dit eenvoudige verhaal van Jozef, "de redder van
de wereld", zoals de Egyptenaren hem noemden, ons mag helpen tot hogere
gedachten van de redding die de onze is in Christus Jezus! Wij proberen
altijd om Zijn "bewerkte verzoening*" het middel te maken om
onszelf uit de zonde te krijgen. God heeft veel hogere gedachten. Hij zal
ongehoorde genade voor ons en onuitsprekelijke heerlijkheid voor Zichzelf
uit zonde verkrijgen. Mag onze Redder tot ons spreken als Jozef tot zijn
broers deed, toen zij met hun misdaad belast waren: "aldus was het niet
gij ..., maar God."
*
atonement
A.E. Knoch
Volgend artikel van deze serie
